1919 yılı Mayısının Ondokuzuncu Günü Samsun'a çıktım. Ülkenin genel durumu ve görünüşü şöyleydi:
Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu grup, 1. Dünya Savaşı'nda yenilmiş, Osmanlı Ordusu her tarafta zedelenmiş, şartları ağır bir ateşkes anlaşması imzalanmış, Büyük Savaş'ın uzun yılları boyunca millet yorgun ve fakir bir durumda. Milleti ve memleketi 1. Dünya Savaşı'na sürükleyenler, kendi hayatlarını kurtarma kaygısına düşerek memleketten kaçmışlar. Saltanat, Hilafet makamında oturan Vahdettin soysuzlaşmış, şahsını ve bir de tahtını koruyabileceğini hayal ettiği alçakça tedbirler araştırmakta.
....
Mustafa Kemal ****** vatının elden gideceğini görüp mücadelesini "Büyük Nutuk" adlı eserinde anlatmaktadır. Bu eser Türkiye'nin kurtarılışının bir panoraması durumundadır. 1919-1927 yılları arasında geçen 8 yıldaki tarihi ve siyasi olaylar belgeleriyle anlatılmaktadır. Yılmadan yazılan mektup ve telgraflar olayların belgeleridir.
Eserde adı geçen kişiler soyadı döneminden (1934) önce konunun içinde yer aldığı için- isimlerin yanına Paşa- beyefendi ve ağa gibi kişinin durumunu belirten kelimelerle anlatılmıştır. 1934 yılından sonra yaşamları devam edenler için soyadları parantez içinde adının sağına konulmuştur. Yaşamlarını belirten kısa biyografinin devamında o kişilere ait Nutuk'taki belgelerden bu esere kısa alıntılar konulmuştur. O tarihler arasında adı geçen yabancılara ait biyografiler sona ayrıca eklenmiştir.